Audyt akustyczny projektu budowlanego

Autorem artykułu jest Jacek Danielewski

Uzyskanie komfortu akustycznego w obiektach staje się wyartykułowanym oczekiwaniem inwestorów i użytkowników. Edukacja i konkurencja sprawiły, że poziom świadomości potrzeby komfortu akustycznego użytkowników obiektu rośnie systematycznie zarówno wśród inwestorów, jak i w środowisku zawodowo związanym z budownictwem.
Uzyskanie komfortu akustycznego w obiektach nie jest już niezrozumiałym obowiązkiem, ale staje się wyartykułowanym oczekiwaniem inwestorów i użytkowników. Architekci coraz częściej spotykają się z konkretnie postawionym wymaganiem w postaci parametrycznej zgodnie z aktualnym rozwojem wiedzy. Również edukacja i konkurencja sprawiły, że poziom świadomości potrzeby komfortu akustycznego użytkowników obiektu rośnie systematycznie zarówno wśród inwestorów, jak i w środowisku zawodowo związanym z budownictwem.

Wprowadzenie nowych przepisów związanych z integracją z Unią Europejską silnie wpływa na postawę inwestorów w stosunku do projektantów. Inwestorzy stawiają większe wymagania architektom i coraz precyzyjniej je artykułują. Akustyka w architekturze jako branża budownictwa jest dzisiaj znacznie szerszą dziedziną niż jeszcze kilka lat temu. Dla uzyskania odpowiedniego komfortu akustycznego w obiekcie wymagana jest jednak świadomość osób zawodowo związanych z budownictwem. Wielu inżynierów budownictwa i architektów nadal traktuję tę branżę po macoszemu, jak przykry obowiązek. Wynika to z faktu posiadania małej wiedzy, jak i również z postrzegania akustyki w architekturze nie jako branży, lecz tylko w kategoriach ochrony środowiska. Architekci często nie wiedzą jak wpasować funkcjonowanie akustyki w architekturze w projekt. Dzisiaj w wielu projektach zagadnienia branży akustyki podzielone są między obowiązki elektryka, osoby od ochrony środowiska i konstruktora. Pozwalające na szeroką interpretację zapisy prawa budowlanego nie precyzują i nie dążą do precyzowania miejsca akustyki w architekturze w procesie projektowym. Pomyłki w określeniu pozycji i znaczenia dźwięku w obiekcie są powszechne również w instytucji nadzoru budowlanego, który zrzuca swoje obowiązki na służby sanitarne lub ochronę środowiska. Patologiczne sytuacje są wynikiem niejasnego określenia zakresu obowiązków uczestników procesu budowlanego i służb nadzorujących. Najważniejszy jest dobry początek, czyli projekt. Architekt lub osoba prowadząca zespół projektowy musi odpowiednio "ulokować" akustykę w projekcie, wpisać we współpracę branżową i zespół projektowy. Akustyka nie może ograniczać pracy architekta, czy innych projektantów. Dzisiejsze oczekiwania architekta to przed wszystkim sprawny konsultant posiadający dużą wiedzę i pozwalający architektowi na realizację swojej wizji obiektu.


Funkcjonowanie akustyki w procesie projektowania

Sposoby przedstawiania zagadnień akustyki w projektach architektoniczno-budowlanych mogą przybierać różną formę w zależności od wielkości projektu, zakresu prac, sposobu postrzegania branży przez architekta. Głównie sposób postrzegania tej branży przez architekta, inwestora oraz to, czy traktują ją równorzędnie z innymi branżami, decyduje o analizie obiektu pod kątem akustyki w architekturze i sposobu jej przeprowadzenia.

Weryfikacja specjalisty
Metoda oparta jest na kontroli, audycie projektu przez osobę posiadającą stosowną wiedzę techniczną oraz doświadczenie zawodowe. Weryfikacja taka jest celowa, zwłaszcza w przypadku małych obiektów, remontów, przebudów. W ramach weryfikacji proponowane są zamienne rozwiązania techniczne. Ocena zamyka się krótką notatką dołączaną do dokumentacji. Wszelkie korekty, jeśli jest to celowe, nanosi na projekt główny projektant.

UWAGA: Polskie prawo budowlane nie przewiduje oddzielnych funkcji technicznych z zakresu akustyki w architekturze (jak to jest w przypadku architektów i konstruktorów). W związku z tym na terenie Polski w świetle prawa budowlanego nie ma osób uprawnionych do wykonywania takich czynności, gdyż państwo polskie nie przyznaje takich uprawnień.

Uzupełnienie projektu architektonicznego
Uzupełnienie projektu stanowi wprowadzenie szczegółowych informacji o parametrach akustycznych do projektu architektonicznego w części opisowej i rysunkowej. Takie postępowanie jest wskazane w przypadku małych obiektów, szczególnie domów jednorodzinnych lokalizowanych w obszarach ograniczonego użytkowania ze względu na hałas środowiskowy. W wielorodzinnych obiektach mieszkalnych pełna informacja o stanie technicznym obiektu pozwala klientom na świadomy wybór. W przypadkach spornych dokumentacja i jej zawartość jest podstawą do dochodzenia roszczeń z tytułu zakupu wadliwego mieszkania.

Dane z zakresu komfortu akustycznego, jakie powinien zawierać taki projekt, aby uzyskać pozwolenie na budowę to:
- izolacyjności akustyczne przegród zewnętrznych,
- izolacyjności akustyczne przegród wewnętrznych,
- izolacyjności akustyczne stropów,
- szacowany poziom dźwięku w pomieszczeniu
- ocenę obciążenia hałasem środowiskowym i z pomieszczeń sąsiadujących,
- emisja hałasu od wyposażenia technicznego,
- wartość szacowanego czasu pogłosu,
- zrozumiałości wypowiedzi,
- prywatności rozmowy.

Dane te, w postaci opisów i symboli graficznych, powinny być naniesione na rysunek. Wskaźniki izolacyjności mogą być umieszczone wraz z informacją o rodzaju przegrody. Dodatkowo w opisie technicznym można zawrzeć dokładniejsze informacje o przyjętych rozwiązaniach konstrukcyjnych i ich parametrach akustycznych oraz wymaganiach co do deklaracji parametrów od dostawców.

Poziom hałasu w środowisku można zamieścić w opisie, w postaci tabelki z odnośnikiem do punktu na planie sytuacyjnym. Informacje o emisji hałasu do środowiska należy umieścić na rzucie przy opisie urządzeń zastosowanych w budynku. Dla każdej przegrody należy podać przyjętą wartość wskaźnika izolacyjności akustycznej, jak podaje się wartość współczynników izolacyjności termicznej.

Odrębny projekt
Odrębny projekt jest celowy tylko w przypadku dużych obiektów posiadających pomieszczenia, w których jakość akustyczna jest istotna z punktu widzenia funkcji obiektu, np. sale konferencyjne, kina, szkoły muzyczne. Odrębny projekt powinny posiadać wszystkie obiekty wymienione w prawie budowlanym, które mogą spowodować pogorszenie stanu środowiska, a dla których wymagane jest wykonanie oceny oddziaływania na środowisko. Taki projekt nie jest operatem ochrony środowiska, lecz projektem określającym, w jaki sposób na poziomie inżynieryjnym metodami technicznymi należy rozwiązać wszelkie kwestie z zakresu komfortu akustycznego.


Akustyka a zawartość projektu do pozwolenia na budowę

Sposób prezentacji informacji o obiekcie w projekcie architektonicznym określa prawo budowlane aktem prawnym rangi rozporządzenia: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. z dnia 10 lipca 2003 r.). W tym rozporządzeniu określono, jakie informacje z zakresu akustyki architektonicznej należy zawrzeć w dokumentacji architektonicznej, jaka jest składana do pozwolenia na budowę.

Zgodnie z tym rozporządzeniem w projekcie powinny znajdować się informacje o wpływie hałasu na osoby, technikach ograniczenia wpływu hałasu na człowieka i środowisko, poziomie emisji hałasu do środowiska. Zapisy rozporządzenia co do zawartości dokumentacji budowlanej w zakresie ochrony przed hałasem nie są jednoznaczne i pozostawiają architektowi szeroki obszar do różnej interpretacji, co tak naprawdę zawierać powinien projekt budowlany i projekt wykonawczy dla konkretnego obiektu.

Sposób prezentacji informacji o parametrach akustycznych nie jest w podręcznikach budowniczych szczegółowo opisany. Nadmiar opisów oraz informacji na rysunkach zaciemnia obraz całości projektu. Wykonywanie dodatkowej, odrębnej dokumentacji często nie jest celowe ze względu na wielkość inwestycji i ogólny koszt w stosunku do kosztów np. dokumentacji typowej. Sprawny i niezależny konsultant stanowiący wsparcie dla architekta pozwala najlepiej i optymalnie zapewnić spełnienie przez architekta i jego projekt wymagań prawa budowlanego z zakresu akustyki w architekturze.


Audyt akustyczny - forma optymalna dla architekta

Audyt akustyczny projektu budowlanego stanowi uzupełnienie branżowe, weryfikację założonych w projekcie rozwiązań technicznych i koncepcji architektonicznej. Audyt akustyczny dotyczy akustyki budowlanej dla takich typowych obiektów jak budynki mieszkalne, użyteczności publicznej, handlowe, szkoły. Audytowi nie podlegają obiekty specjalistyczne i specjalizowane (studia nagrań i studia radiowe), dla których wykonywane są specjalistyczne projekty akustyki budowlanej i akustyki wnętrz.

Audyt akustyczny projektu budowlanego jest optymalną formą uwzględnienia zagadnień z zakresu akustyki w architekturze w projekcie budowlanym. Usługa taka ma charakter konsultingowy i jako techniczne wsparcie architekta jest najbardziej oczekiwana. Audyt akustyczny zawiera również konsulting materiałów i technologii weryfikując pierwotne rozwiązania i określając najbardziej optymalne alternatywy.

Cel audytu akustycznego
Audyt akustyczny przeprowadzany jest w celu weryfikacji i oceny komfortu akustycznego w obiekcie oraz w jego otoczeniu. Audyt ma na celu określenie jak obiekt, jego konstrukcja, lokalizacja i wyposażenie wpływają na komfort akustyczny osób w nim przebywających i jak obiekt oddziałuje na otoczenie, poziom dźwięku w środowisku. Audyt akustyczny dokumentacji projektowej jest oceną komfortu akustycznego na początku procesu inwestycyjnego. Weryfikacja dokumentacji pozwala ocenić rozwiązania techniczne pod kątem parametrów akustycznych. Istnieje wtedy możliwość zaproponowania alternatywnych rozwiązań.

Czym jest audyt akustyczny w procesie projektowania
Audyt akustyczny w procesie projektowania jest weryfikacją projektu architektoniczno-budowlanego pod kątem:
zgodności z przepisami prawa budowlanego i innymi obowiązującymi w Polsce
- zapewnienia komfortu akustycznego przyszłego użytkownika w obiekcie zgodnie z jego oczekiwaniami i wytycznymi
- zgodności z technologią działania obiektu i sposobem jego użytkowania
- zgodności z obowiązkowymi normami lub innymi, branżowymi wymaganiami
- zgodności z europejskimi czy światowymi standardami (np. przyjęte standardy co do budowy obiektów sportowych)
Audyt zawiera sugerowane, zamienne rozwiązanie techniczne zapewniające spełnienie wymagań.

Elementy podlegające weryfikacji podczas audytu
Weryfikacji podczas audytu podlega zarówno położenie obiektu oraz parametry akustyczne przegród. Rozwiązania techniczne i technologie zastosowane do realizacji obiektu uzależnione są od obciążenia budynku hałasem środowiskowym i wewnętrznym.
Oceniane pod kątem akustyki jest:
- usytuowanie obiektu w stosunku do źródeł hałasu środowiskowego, w tym głównie dróg komunikacji kołowej
- układ wewnętrzny pomieszczeń wg ich funkcji w celu ograniczenia wpływu hałasu sąsiedzkiego z pokoju obok lub mieszkania
- parametry techniczne ścian zewnętrznych - izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych
- parametry techniczne ścian wewnętrznych - izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych
- parametry techniczne stropów - izolacyjność akustyczna od dźwięków uderzeniowych i powietrznych
- parametry techniczne stolarki/ślusarki okiennej - izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych
- wielkość hałasu pogłosowego, zrozumiałość wypowiedzi
- emisja hałasu od wyposażenia technicznego, ogrzewania, wentylacji itp.

Wszystkie powyższe parametry ocenianie są w aspekcie komfortu akustycznego użytkowników obiektu. Ocena parametrów jest uzależniona od sposobu użytkowania obiektu, jego przeznaczenia.


Audyt w etapach projektowania obiektu

Usługa konsultingowa jest realizowana na różnych etapach projektowania. Im wcześniej rozpocznie się praca z konsultantem, tym niższe są koszty uzyskania wysokiego komfortu akustycznego w obiekcie. Wczesny udział konsultanta pozwala na maksymalne wykorzystanie parametrów technologi i wyrobów wymaganych do zastosowania z powodów np. wytrzymałościowych, czy cieplnych.

Etap: Koncepcja obiektu, program funkcjonalny obiektu
Wychwytywane są wszelkie elementy wpływające na hałas związane z zagospodarowaniem terenu i obiektu, programu oraz układu funkcyjnego inwestycji.

Etap: Projekt budowlany - do pozwolenia na budowę
Następuje zoptymalizowanie projektu pod względem wymagań prawa budowanego w zakresie akustyki budowlanej. Audyt stanowi weryfikację pracy architekta oraz wykazanie spełnienia wymagań z zakresu akustyki w architekturze przy zastosowaniu zaprojektowanych technologii realizacji obiektu.

Etap: Projekt wykonawczy
Weryfikowane są konstrukcje, technologie i materiały, przeprowadzana jest optymalizacja pod kątem możliwości rynkowych i oczekiwań parametrycznych.


Audyt akustyczny - zapis w projekcie do pozwolenia na budowę

Forma zapisu audytu akustycznego jest bardzo istotna dla poprawnego interpretowania przez inspektorów i wykonawców wymagań parametrów technicznych. Nie jest wskazane tworzenie odrębnej dokumentacji w formie teczki i rysunków odrębnych tylko na zakres akustyki w projekcie budowlanym. Odrębna dokumentacja może być postrzegana jako niepotrzebna "sterta papierów" do przejrzenia, która tak naprawdę nie wnosi nic konkretnego. Zgodnie z rozporządzenie dotyczącym zawartości projektu wszelkie istotne informacje powinny zostać zawarte na podstawowej dokumentacji architektonicznej. W związku z powyższym zakres akustyki w architekturze w projekcie budowlanym powinien stanowić część opisową oraz uzupełnienie rzutów i przekrojów, a w przypadkach szczególnych detale na odrębnych rysunkach.

Część opisowa
Rozdział w opisie technicznym o tytule "Akustyka w architekturze, ochrona przed hałasem"stanowi część zwartą z dokumentacją architektoniczną. W przypadku istnienia odrębnych systemów takich jak np. dźwiękowe systemy ostrzegawcze odrębny rozdział poświęcony jest temu specjalistycznemu zagadnieniu.

Część rysunkowa
Odnośniki umieszczane na rysunkach w dokumentacji podają takie parametry związane z akustyką jak: izolacyjność akustyczna, wskaźnik pochłaniania dźwięku, przyrost izolacyjności akustycznej.
Wskazane jest, aby akustyka w architekturze stanowiła w opisie technicznym tylko rozdział, w którym w zagregowany sposób wymienione są wszelkie elementy pozwalające wykonawcy prawidłowo zrealizować obiekt i złożyć odpowiednie zamówienia na wyroby o gwarantowanych parametrach akustycznych.


Projekt wykonawczy i realizacja a audyt akustyczny

Zakres audytu akustycznego może, w zależności od ustaleń między architektem a konsultantem, obejmować również konsultacje dla projektu wykonawczego. Jest to o tyle ważne, że w wielu projektach inwestorzy po etapie projektu budowlanego narzucają projektantowi technologie i dostawców nie zawsze oferujących odpowiednie parametry techniczne. Czasami do projektu wykonawczego konsultant przygotowuje detale jako rysunki CAD, które umieszczane są w projekcie wykonawczym w części architektonicznej. Audyt jednak nie powinien na etapie projektu wykonawczego przyjmować formy dokumentacji z pewnymi wyjątkami.

Jakiekolwiek projekty wykonawcze specjalistycznych rozwiązań lub projekty technologiczne np. systemów zarządzania dźwiękiem, czy specjalistycznych obudów dla systemów wentylacji powinny stanowić odrębną dokumentację, na którą zawarta jest odrębna umowa. W umowie z konsultantem należy precyzyjnie określić zakres i formę dokumentacji technologicznej lub wykonawczej. Takie dokumentacje są opracowywane tylko dla elementów obiektu, które można wyraźnie wydzielić z dokumentacji architektonicznej, w której np. zawarto informacje o zastosowaniu zabudowy głośnego obiektu.

Poszerzenie audytu akustycznego o konsulting w ramach nadzoru autorskiego również jest zakresem usług konsultingowych wymagających odrębnych ustaleń. Projektant-architekt może część swoich obowiązków przenieść na konsultanta ustalając z nim sposób kontroli na obiekcie. Takie postępowanie stosuje się głównie wtedy, kiedy architekt jest zobowiązany do opiniowania technologii oferentów lub istnieją przesłanki, że reżimy technologiczne nie zostaną zachowane.

Na tym etapie audyt dotyczy zmian, jakie występują podczas trwania inwestycji. Weryfikowane są propozycje zmian technicznych, jakie powstają w procesie inwestycyjnym. Wiele zagadnień w projekcie architektonicznym nie musi być szczegółowo rozwiązanych, są one opracowywane później przez np. dostawców. W inwestycjach, dla których opracowany jest projekt parametryczny, powstaje konieczność kontroli proponowanych rozwiązań technicznych. Dostawcy przedstawiając swoje wyroby, czy technologie, określają/deklarują/artykułują ich wpływ na warunki użytkowania obiektu.


Odbiorcy audytu akustycznego

Audyt akustyczny oferowany jest inwestorom, pracowniom projektowym wykonującym projekty architektoniczno-budowlane i generalnym wykonawcom. W zależności od tego, kim jest zlecający, uzyskuje on różne profity ze współpracy z niezależnym konsultantem weryfikującym dokumentację budowlaną.

Inwestor
Uniknięcie problemów z zatwierdzeniem dokumentacji domu mieszkalnego w strefach o podwyższonym hałasie środowiskowym. Weryfikacja i dostosowanie projektów typowych do rzeczywistych warunków panujących w miejscu lokalizacji obiektu.

Projektant-architekt
Wykonanie dokumentacji budowlanej zgodnie z wytycznymi i przepisami prawa budowlanego. Parametryczne przedstawienie wymagań technicznych pozwala w procesie realizacji na dobranie rozwiązania alternatywnego w stosunku do pierwotnie zaprojektowanego.

Generalny wykonawca
Weryfikacja projektu pod kątem optymalizacji kosztów przy spełnieniu wytycznych projektowych. Posiadanie dokumentacji parametrycznej pozwala na lepszy wybór technicznego rozwiązania realizacji obiektu.

---

mgr inż. wibroakustyk Jacek Danielewski Biegły Sądowy Gł. Konsultant ds. Akustyki w Architekturze

Artykuł pochodzi z serwisu www.Artelis.pl